Zioła wpływające na rytm dobowy

1. Wpływ hormonów na sen
2. Leki nasenne
3. Działanie ziół uspokajających
4. Pora przyjmowania ziół

Mieszkasz w wielkim mieście? Budzisz się niewyspany? To dlatego, że wszechobecne, miejskie światło wpływa na nasze funkcjonowanie. 

Ludzki organizm¹ podlega uporządkowaniu , które nazywa się rytmem biologicznym bądź zegarem biologicznym. U człowieka taki cykl trwa około 24 godzin.
Głównym czynnikiem synchronizującym poszczególne fazy cyklu jest światło, mniejsze znaczenie mają temperatura oraz bodźce społeczne². Każdego poranka promienie słoneczne rozjaśniają nasze mieszkania, a wschód słońca staje się bodźcem do rozpoczęcia nowego dnia. Odwrotnie wieczorem – kiedy słońce zachodzi i nastaje noc, większość osób pogrąża się we śnie.

Wpływ hormonów na sen

Hormonem odpowiedzialnym za rytm snu i czuwania jest melatonina³. 

Wydzielanie melatoniny przez szyszynkę jest ściśle związane z ilością światła, jakie poprzez siatkówkę trafia do odpowiednich struktur mózgu. W ciągu dnia są to minimalne ilości. Wzrost wydzielania melatoniny rozpoczyna się około godziny 22, a szczyt przypada na godzinę 3 w nocy. Od tego momentu ilość uwalnianego hormonu spada. 

Jak melatonina wpływa na organizm? Wzrost stężenia melatoniny w organizmie sprawia, że organizm zapada w sen, odwrotnie spadek jej ilości – organizm się budzi.

W obecnych czasach opisany wyżej dobowy rytm jest często zaburzony, gdyż wiele osób wykonuje różne czynności w godzinach największego wydzielania melatoniny⁴. Uważa się, że zaburzenia wydzielania melatoniny są jedną z przyczyn problemów ze snem^3,5. 

Leki nasenne

Nie bez przyczyny w zasadzie wszystkie leki nasenne stosuje się bezpośrednio przed snem. Ich działanie, zwłaszcza na początku terapii jest bardzo silne, a konsumpcja w ciągu dnia, jeśli mamy przed sobą do wykonania jakiejś czynności jest niewskazana. Będziemy czuć się senni i otępiali, a jeśli nasza praca polega na kierowaniu pojazdami bądź obsłudze maszyn, stanowić będzie zagrożenie nie tylko dla nas, ale i dla innych osób. Nauką, która bada wpływ rytmów dobowych na efekt farmakologiczny leku jest chronofarmakologia⁶. 

Działanie ziół uspokajających 

Jak jednak rytm dobowy wiąże się z konsumpcją ziół o właściwościach uspokajających?

Należy zacząć od tego, że siła działania surowców roślinnych jest słabsza od leków syntetycznych. Działanie to ma efekt wspomagający i w zasadzie mało prawdopodobne jest natychmiastowe zaśnięcie. Nawet producenci leków oraz suplementów diety o działaniu uspokajającym i nasennym, które oparte są na ziołowych komponentach zawsze zastrzegają, że efekt ten można zaobserwować dopiero przy dłuższym (co najmniej dwa tygodnie) stosowaniu oraz w przypadku, gdy zaburzenia snu czy nastroju mają charakter krótkotrwały^7,8,9. 

Pora przyjmowania ziół uspokajających

Mieszanki ziołowe o właściwościach uspokajających najlepiej przyjmować rano lub w ciągu dnia. Organizm najbardziej pobudzony bywa w godzinach porannych, w tym czasie też najtrudniej może radzić sobie z różnymi negatywnymi emocjami. Zioła działające nasennie powinniśmy przyjmować ok. 30 minut do godziny przed planowanym pójściem spać. 

Można postawić pytanie – co w przypadku surowców, które wykazują efekt nasenny i uspokajający jednocześnie, jak kozłek lekarski czy melisa lekarska? W tym przypadku ważne są okoliczności, w jakich przyjmujemy owe zioła.

Środki o działaniu uspokajającym stosujemy z reguły w ciągu dnia, kiedy poziom naszej aktywności jest wysoki. Natomiast jeśli chcemy osiągnąć efekt nasenny, sięgamy po zioła wieczorem. Nie planujemy już wtedy nic konkretnego, a jedynym naszym celem jest przyjemny sen w wygodnym łóżku. Brak aktywności, zaciemnione pomieszczenie, odstawienie smartfonu – te czynniki także pomogą nam zasnąć.

Nie ma więc obawy, że po spożyciu uspokajającej kompozycji ziołowej zaśniemy nagle w pół kroku. Należy jednak pamiętać, że związki zawarte w tych surowcach mają wpływ na funkcjonowanie ośrodkowego układu nerwowego, w związku z czym zaburzona może być koordynacja ruchowa oraz pojawi się uczucie senności. Należy zachować wszelką ostrożność podczas ich stosowania i jeśli  to możliwe, powstrzymać się od wymagającej dużej koordynacji oraz zdolności do szybkiego reagowania. W końcu przyjmujemy te zioła, aby nam pomagały, a nie przeszkadzały w funkcjonowaniu. 

Mgr Farm. Maciej Ciach

Bibliografia:
¹ Oczywiście dotyczy to także innych zwierząt. 
² Grandin, Louisa D.; Alloy, Lauren B.; Abramson, Lyn Y. (2006). „The social zeitgeber theory, circadian rhythms, and mood disorders: Review and evaluation”. Clinical Psychology Review. 26 (6): 679–694
³ Auld F, Maschauer EL, Morrison I, Skene DJ, Riha RL (Sierpień 2017). Evidence for the efficacy of melatonin in the treatment of primary adult sleep disorders Sleep Medicine Reviews. 34: 10–22.
⁴ Jing-wen He, Zhi-hao Tu, Lei Xiao, Tong Su, Yun-xiang Tang Effect of restricting bedtime mobile phone use on sleep, arousal, mood, and working memory: A randomized pilot trial, https://journals.plos.org/plosone/article?id=10.1371/journal.pone.0228756
⁵ Athul Kular The Role of Melatonin in the Circadian Rhythm Sleep-Wake Cycle Psychiatric Times, 2012 
⁶ Iwona Andrys-Wawrzyniak, Anna Jabłecka. Chronobiologia, chronofarmakologia i ich miejsce w medycynie (Część I). „Farmacja Współczesna”, s. 94–108, 2008.
⁷ CHPL Valused 60mg + 40mg + 40mg kapsułki miękkie, pkt. 4, 4.1
⁸ CHPL Valerin max, 360mg, tabletki powlekane, pkt 4.1,4.2
⁹ CHPL Nervosol płyn doustny, pkt. 4, 4.1