Jest to jedna z najbardziej pospolitych roślin, od dawien dawna wykorzystywana w medycynie – wzmianki o niej pochodzą już z XII wieku. Jej łacińska nazwa to Calendula officinalis, należy do rodziny Astrowatych – Asteraceae. Istnieje wiele jej regionalnych nazw, m.in.. pazurki, paznokietki czy miesięcznica.

Surowcem zielarskim jest kwiat nagietka (Calendulae flos). W jego składzie fitochemicznym wyróżniamy związki triterpenowe (zwane tutaj kalendulozydami, są to glikozydy kwasu oleanowego), flawonoidy (pochodne izoramnetyny i kwercetyny), karotenoidy, ksantofile, olejek eteryczny.

Działanie surowca wynika wprost z zawartych w nim składników. Działa on przeciwzapalnie, wobec czego stosuje się go zewnętrznie, w różnych postaciach – maści, wyciągów, w celu leczenia dolegliwości związanych z ranami, stłuczeniami, stanami zapalnymi błon śluzowych. Działa on w tych wskazaniach łagodząco oraz niweluje stan zapalny.

Flawonoidy zawarte w surowcu mają działanie żółciopędne. Triterpeny obniżają poziom cholesterolu we krwi. Składniki olejku eterycznego wykazują efekt przeciwrzęsistkowy. Mimo wszystko zastosowania wewnętrzne są rzadziej praktykowane, choć surowiec dostępny jest w mieszankach ziołowych oraz jako pojedynczy preparat, przeznaczony do zaparzania. W tym przypadku zalecana dawka do przygotowania naparu wynosi 2 gramy surowca na dobę.

W przypadku stosowania zewnętrznego nie zaleca się, aby wyciąg z kwiatu nagietka nie przekraczał 10% masy maści lub wyciągu. Przy zastosowaniu w stanach zapalnych jamy ustnej ilość ta powinna być jeszcze mniejsza (2%). Stosowanie zewnętrzne nie jest zalecane dzieciom poniżej 6 roku życia, a wewnętrzne – poniżej 12 roku życia oraz kobietom ciężarnym i karmiącym piersią. Do działań niepożądanych, choć rzadko występujących, można zaliczyć podrażnienie skóry.

Mgr Farm. Maciej Ciach

Bibliografia:

1. Farmakognozja pod redakcją Ireny Matławskiej, Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu, 2008, Poznań 
2. Farmakognozja Stanisław Kohlmunzer, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2000, Warszawa
3. European Union herbal monography
4. Profile działania leków roślinnych B. Gehrman, W-G. Koch, C.O.Tschirch, H. Brinkman, MedPharm Polska, 2006, Wrocław
5. https://www.biziel.umk.pl/assets/files/Interakcje_lek_ziola.pdf