Bez czarny

1. Substancje aktywne
2. Działanie lecznicze
3. Dawkowanie i bezpieczeństwo

Trochę botaniki:

Bez czarny (łac. Sambucus nigra L.) to bardzo znana i powszechnie występująca w Polsce roślina. Aktualnie zaliczany jest do rodziny piżmaczkowatych (Adoxaceae).  Jako surowiec wykorzystuje się kwiat bzu (Sambuci flos), aczkolwiek także inne części rośliny (owoce, liście, kora) mają własności lecznicze^1,2.

Substancje aktywne

Do najważniejszych składników fitochemicznych bzu należą^1,2,3:

1.Flawonoidy – działają one przeciwzapalnie, antyoksydacyjnie (utleniają wolne rodniki, czyli szkodliwe dla organizmu człowieka cząsteczki) oraz przeciwalergicznie,

2.Antocyjany – nadają charakterystyczną, ciemną barwę owocom. Działają także antyoksydacyjnie,

 3.Triterpeny – odpowiadają za efekt wykrztuśny.

W surowcu tym znajdziemy także kwasy fenolowe (m.in. kwas chlorogenowy, kawowy), olejek eteryczny, garbniki, śluz, pektyny, związki mineralne. 

Charakterystyczna dla młodych kwiatów i niedojrzałych owoców jest obecność sambunigryny – jest to pochodna kwasu migdałowego, z której podczas suszenia powstaje cyjanowodór^1,3. Jest ona trująca w większych ilościach.  

Działanie lecznicze

Surowiec wykazuje działanie^1,2,3,4:

• napotne 
• przeciwzapalne 
• przeciwgorączkowe
• antyoksydacyjne
• wykrztuśne
• moczopędne

Odwary z kwiatu bzu wykorzystuje się w przeziębieniach, przy podwyższonej temperaturze ciała, ogólnym osłabieniu. Pomocniczo w infekcjach bakteryjnych i wirusowych z towarzyszącą gorączką i ogólnym osłabieniem, a także w chorobach dróg oddechowych, gdzie występują problemy z odkrztuszaniem. Zewnętrznie stosuje się do płukania jamy ustnej i gardła, a także do przemywań w schorzeniach skórnych — przede wszystkim ze względu na obecność garbników.

Kwiat bzu znajdziemy w mieszankach ziołowych o działaniu przeciwgorączkowym, można też wykorzystać pojedynczy preparat. Wchodzi także w skład syropów dla dorosłych i dzieci (do stosowania głównie w przeziębieniach), a także kropli i drażetek (głównie jako środek wykrztuśny).

Dawkowanie i bezpieczeństwo

Zaleca się przygotowanie naparu bądź odwaru z 2 – 5 gram surowca, maksymalnie
w 3 dziennych dawkach. Jeśli zaś chodzi o nalewkę, powinno się jej użyć nie więcej niż 25 ml, także trzy razy dziennie^1,3. 

Surowiec nie jest zalecany dzieciom poniżej 12 roku życia (choć istnieje wiele preparatów dedykowanych młodszym), także kobiety w ciąży oraz karmiące powinny zasięgnąć porady lekarskiej^3,4. Stosowanie przez dłużej niż tydzień, jeśli objawy nie ustępują i nie następuje poprawa stanu zdrowia, mija się z celem. 

Mgr Farm. Maciej Ciach

Bibliografia:

1. Farmakognozja pod redakcją Ireny Matławskiej, Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu, 2008, Poznań 
2. Farmakognozja Stanisław Kohlmunzer, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2000, Warszawa 
3. European Union herbal monograph on Sambucus nigra L., flos, EMA
4. Profile działania leków roślinnych B. Gehrman, W-G. Koch, C.O.Tschirch, H. Brinkman, MedPharm Polska, 2006, Wrocław