Odwary, napary i maceraty to płynne, wodne wyciągi sporządzone z odpowiednio przygotowanych surowców roślinnych. Każda z tych form jest inna i dedykowana dla konkretnej grupy roślin charakteryzującej się swoistymi właściwościami. Największą popularnością wśród nich cieszą się wciąż napary i wydawałoby się, że pozostałe formy odeszły w zapomnienie. Jednak nic bardziej mylnego! Maceraty są wciąż wykorzystywane w przemyśle farmaceutycznym i kosmetycznym.

Są one jedną z prostszych form do sporządzenia w recepturze. Dedykowane są przede wszystkim dla surowców śluzowych, tj. nasiona lnu czy liść prawoślazu.

Sam proces maceracji jest sposobem wytrawiania surowców roślinnych polegającym na wyodrębnieniu konkretnych składników z materiału, który stanowi surowiec roślinny, poprzez moczenie go w rozpuszczalniku – najczęściej wodzie – o temperaturze pokojowej. Proces jest prowadzony do momentu wyrównania stężeń pomiędzy surowcem, a uzyskiwanym płynem.

W praktyce laboratoryjnej wykonanie maceracji polega na opłukaniu małą ilością wody na lejku z gazą przepisowo rozdrobnionych surowców (lub całych np. nasion lnu) w celu usunięcia pyłu i innych zanieczyszczeń, a następnie zalaniu tak przygotowanej substancji wodą o temperaturze pokojowej. Następnie całość należy dokładnie wymieszać i odstawić na 30 minut. Po tym czasie odcedzić przez podwójną gazę, pozostałość przepłukać i uzupełnić wodą do przepisanej ilości. Macerat wykonuje się w stosunku 1:20.

Maceraty są nietrwałe, podatne na zanieczyszczenia drobnoustrojami i należy je sporządzać ex tempore, czyli bez zwłoki. Powinny być zużyte przez 7 dni od sporządzenia i przechowywane w chłodnym, mało naświetlonym miejscu. Jednak można je konserwować, co zabezpiecza je przed wpływem mikroflory, ale nie zapobiega zmianom powstającym na skutek hydrolizy czy „starzeniu się” koloidów.

Jaki jest cel ich stosowania i jakie właściwości posiadają? Wszystko jest zależne od tego jakich substancji roślinnych użyjemy do sporządzenia maceratu. Oprócz tego idealnie sprawdzą się jako toniki, wcierki we włosy i skórę głowy.

Bibliografia:

1. Farmakognozja pod redakcją Ireny Matławskiej, Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu, 2008, Poznań
2. Farmakognozja Stanisław Kohlmunzer, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2000, Warszawa
3. Receptura dla studentów farmacji, L.Krówczyński, Wydawnictwo PZWL, 2000, Warszawa