Pokrzywa zwyczajna

W zasadzie każdy z nas miał kiedyś kontakt z tą rośliną – jest bardzo powszechna na łąkach, w polach i ogrodach. Jej dotknięcie jest bardzo nieprzyjemne – włoski kłująco-parzące pokrzywy zwyczajnej (Utrica dioica L., rodzina pokrzywowate – Utricaceae) zawierają dużo różnych związków chemicznych, więc kontakt z nimi prowadzi do wyprysków, rumieni i świądu. Wbrew pozorom, kwas mrówkowy nie jest głównym czynnikiem odpowiedzialnym za ten stan, gdyż we włoskach znajdują się jego śladowe ilości. Sama roślina zaś jest wykorzystywana w lecznictwie już od najdawniejszych czasów.

Surowcami farmaceutycznymi są zarówno liście, jak i korzenie pokrzywy (Utricae folium, utricae radix). W liściach znajdziemy flawonoidy, kwasy organiczne, fenolokwasy, chlorofile A i B, β-karoten, ksantofile i spore ilości soli mineralnych. We włoskach  kłująco-parzących znajdują się histamina, acetylocholina, serotonina oraz wspomniane, śladowe ilości kwasu mrówkowego. Korzenie pokrzywy zawierają lektyny, aglutyniny, polisacharydy, sterole, związki mineralne i kwasy tłuszczowe. 

Mimo zawartości różnych grup związków, działanie zarówno liści, jak i korzenia skupia się wokół dróg moczowych. Liść ma działanie moczopędne, witaminizujące, stosuje się go także do oczyszczania organizmu. Znajdziemy go w herbatkach oraz mieszankach ziołowych wykazujących działanie nasilające diurezę. Korzeń zaś wykorzystuje się w preparatach łagodzących objawy przerostu prostaty, ale tylko w jego początkowym stopniu. Pomocniczo wyciągi z pokrzywy można stosować w leczeniu cukrzycy. Zewnętrznie wspomagają gojenie się ran, wrzodów i czyraków. Pokrzywa występuje także w postaci nalewek oraz tabletek.

Istnieją doniesienia mówiące o tym, że ukłucie pokrzywą może wspomagać leczenie choroby reumatoidalnej stawów i innych stanów zwyrodnieniowych, ale nie ma co do tego wiarygodnych badań. Nie poleca się takiej terapii.

Zaleca się przygotowywanie naparu z 1,5 g rozdrobnionego surowca, maksymalnie do 4 w ciągu dnia. Nie jest zalecane używanie pokrzywy u osób poniżej osiemnastego roku życia, a ze względu na brak badań u kobiet ciężarnych i karmiących.

Mgr Farm. Maciej Ciach

Bibliografia:

1. Farmakognozja pod redakcją Ireny Matławskiej, Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu,2008, Poznań 
2. Farmakognozja Stanisław Kohlmunzer, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2000, Warszawa 
3. Community herbal monograph on Urtica dioica L.; Urtica urens L., folium, EMA