Melisa lekarska (Melissa officinalis L.) jest jednym z najbardziej znanych i najczęściej stosowanych surowców leczniczych. Należy do szerokiej rodziny jasnotowatych (Lamiaceae)^1,2,3. Obecnie uprawiana jest w zasadzie na całym świecie – choć naturalnie występowała w basenie morza śródziemnego. Melisa była stosowana jako surowiec zielarski już od czasów antycznych. Zachwycali się nim starożytni Grecy i Rzymianie, jej właściwości chwalił średniowieczny alchemik Paracelsus.

Chemizm surowca

Surowcem farmaceutycznym jest liść melisy lekarskiej (Melissae folium). W jej składzie fitochemicznym można wymienić^1,2,3,4:

• Przede wszystkim olejek eteryczny (znajdziemy w nim takie związki jak geranial, neral, geraniol oraz charakterystyczny seskwiterpen, jakim jest β-kariofilen),
• flawonoidy,
• fenolokwasy (m.in. kwas rozmarynowy i kwas kawowy),
• Z mniej ważnych warto nadmienić triterpeny oraz składniki mineralne.

Działanie oraz wykorzystanie

Obecnie wykorzystuje się następujące efekty działania melisy lekarskiej^1,2,3,4:

• działanie uspokajające i nasenne
• spazmolityczne i pobudzające wydzielanie soków trawiennych – wynika to z obecności olejków eterycznych, wobec czego stosowana jest w dolegliwościach trawiennych
• bakteriostatyczne, grzybostatyczne i wirusobójcze – tutaj prawdopodobnie największe znaczenie ma kwas rozmarynowy , dlatego jak większość surowców olejkowych bywa stosowana
• pomocniczo w leczeniu opryszczki, w postaci maści
  w problemach trawiennych i różnego rodzaju schorzeniach w obrębie przewodu pokarmowego.

Roślina ta jest najbardziej znana ze swojego działania uspokajającego i nasennego, dlatego zaleca się ją w okresowych stanach zwiększonego napięcia nerwowego oraz trudnościach w zasypianiu, pomocniczo także w migrenach i bólach na tle nerwicowym. Stosuje się ją także w tych dolegliwościach układu pokarmowego, które są powiązane ze stanami nerwowymi. W tych wskazaniach bywa spożywana w postaci naparu, nalewek oraz tabletek, pojedynczo oraz w mieszankach z innymi surowcami o takim samym działaniu^1,2,3,4.

Dawkowanie oraz przeciwwskazania

Zaleca się picie naparu maksymalnie z 4,5 g surowca, podzielonego na 3 dawki. Jeśli zaś chodzi o wyciąg etanolowy, nie powinno to być więcej niż 6 ml na dobę. Preparaty te powinny być stosowane tylko u osób powyżej dwunastego roku życia ^1,3.

Z powodu braku wiarygodnych badań nie zaleca się stosować melisy w okresie ciąży oraz karmienia piersią, choć nie ma doniesień o negatywnym wpływie na płód. Ze względu na działanie uspokajające może wpływać na zdolność prowadzenia pojazdów i obsługi maszyn mechanicznych. Możliwe jest także nasilenie działania uspokajającego oraz nasennego innych stosowanych leków ^1,3,4.

Mgr Farm. Maciej Ciach

Bibliografia:

1. Farmakognozja pod redakcją Ireny Matławskiej, Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu, 2008, Poznań
2. Farmakognozja Stanisław Kohlmunzer, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2000, Warszawa
3. European Union herbal monograph on Melissa officinalis (L.) folium
4. Profile działania leków roślinnych B. Gehrman, W-G. Koch, C.O.Tschirch, H. Brinkman, MedPharm Polska, 2006, Wrocław