Zbliżający się okres świąt Bożego Narodzenia przez wielu uznawany jest za najpiękniejszy czas w roku. Magiczna atmosfera tych dni towarzyszy nam od najmłodszych lat dzieciństwa. W tej magii swoją niebagatelną rolę odgrywają przyprawy wykorzystywane do przygotowania świątecznych potraw. Mało kto wie, że wiele z tych przypraw wykazuje bardzo korzystny wpływ na nasz organizm! Przedstawimy Wam więc kilka najpopularniejszych ziół kojarzonych ze świętami oraz ich tradycyjne zastosowanie w lecznictwie.

Goździki

Bardzo mocno z okresem świąt kojarzą się nam goździki, używane jako przyprawa do marynat. Zasadniczo są to wysuszone pąki kwiatowe drzewa goździkowego (choć botaniczna nazwa rośliny to Czapetka Pachnąca – Sygyzidum aromaticum L.). Za ich charakterystyczny zapach odpowiada eugenol – związek chemiczny z grupy terpenów.

W lecznictwie powszechnie wykorzystywany jest olejek goździkowy. Działa on wiatropędnie oraz poprawia perystaltykę przewodu pokarmowego. Stosowany jest także w aromaterapii. Zdarza się wykorzystanie goździków oraz olejku goździkowego w łagodzeniu bólu zęba. Wykazano także jego właściwości antyseptyczne.

Pomarańcze

Pomarańcze wraz z mandarynkami uchodzą za cytrusowy symbol świąt. Ich charakterystyczny zapach unosi się w szkołach oraz zakładach pracy już na kilka tygodni przed świętami.

W przypadku pomarańczy surowcem jest naowocnia pomarańczy gorzkiej (auranti amari pelicarpium L.). Dzięki zawartości olejku eterycznego oraz związków gorzkich wzmaga wydzielanie soków trawiennych. Stosowana jest więc w zaburzeniach przewodu pokarmowego na tle trawiennym. Wchodzi w skład płynnych preparatów złożonych.

Cynamon

Kolejną z korzennych przypraw kojarzoną ze świętami jest cynamon, otrzymywany z wysuszonej kory cynamonowca. Doskonale sprawdza się jako przyprawa do grzanego wina.

Właściwości zdrowotne cynamonu wykorzystywane były już w starożytności. Wykazuje on działanie przeciwbakteryjne i przeciwwirusowe, ma właściwości przeciwzapalne, wzmaga apetyt i wspomaga trawienie. W badaniach stwierdzono obniżenie poziomu cukru oraz cholesterolu we krwi.

Ze stosowaniem cynamonu powinny uważać osoby cierpiący na chorobę wrzodową oraz ze skłonnościami do krwotoków. Jego nadmierne spożycie może prowadzić do uszkodzenia wątroby i nerek.

Kardamon

Jako przyprawę wykorzystuje się sproszkowane nasiona kardamonu. Bardzo często dodawany jest do kawy, albowiem wzmacnia jej smak oraz wzmaga działanie pobudzające. Wykorzystywany jest także w piekarnictwie.

Zawarte w kardamonie olejki eteryczne działają rozkurczająco na żołądek oraz pobudzają wydzielanie soków trawiennych. Kardamon może być także pomocniczo stosowany w schorzeniach dróg oddechowych. Wykazano także jego pozytywny efekt w zwalczaniu Helicobacter pylori⁶.

Gałka muszkatołowa

Mianem tym określane są wysuszone nasiona muszkatołowca korzennego (Myristica fragrans Houtt). W jej przypadku działanie lecznicze ogranicza się do działania wiatropędnego oraz delikatnego obniżenia ciśnienia tętniczego krwi. O wiele groźniejsza jest jej ciemna strona, związana z działaniem psychoaktywnym.

Oczywiście działanie to nie występuje przy spożyciu niewielkiej ilości nasion muszkatołowca, wobec czego stosowanie jej jako przyprawy jest całkowicie bezpieczne. W większych ilościach, ze względu na obecność mirystycyny, może dojść do konwulsji, halucynacji, wymiotów, długotrwałego bólu i silnego zmęczenia oraz napadów lękowych⁷.

Jemioła

Choć nie jest to oczywiście przyprawa wykorzystywana w kulinariach, aczkolwiek jemioła nieodzownie kojarzy się ze świątecznymi tradycjami, a konkretniej z magią świątecznych pocałunków. Ponadto wisząca jemioła ma przynieść domowi oraz jego mieszkańcom szczęście w nadchodzącym roku.

W lecznictwie wykorzystuje się wyciąg z pędów oraz liści jemioły (Viscum album L.). Obniża on ciśnienie krwi, może być pomocniczo stosowany w leczeniu choroby nadciśnieniowej. Pomocniczo można stosować wyciąg z jemioły w miażdżycy⁸.

Jak widać, zakres leczniczego działania świątecznych ziół jest bardzo szeroki i mają one korzystny wpływ na nasz organizm. Warto o tym pamiętać, kiedy będziemy zajadać się świątecznymi potrawami. Zatem…smacznego!

Mgr Farm. Maciej Ciach

Bibliografia:

1. Farmakognozja pod redakcją Ireny Matławskiej, Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu, 2008, Poznań
2. Farmakognozja Stanisław Kohlmunzer, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2000, Warszawa
3. Profile działania leków roślinnych B. Gehrman, W-G. Koch, C.O.Tschirch, H. Brinkman, MedPharm Polska, 2006, Wrocław
4. Cinnamon extract lowers glucose, insulin and cholesterol in people with elevated serum glucose, Richard A. Anderson i wsp., J Tradit Complement Med. 2016, 6(4), str. 332–336.
5. Cinnamon improves glucose and lipids of people with type 2 diabetes. Khan A., i wsp., Diabetes Care. 2003, 26, str. 3215–3218
6. Chronic diseases, inflammation, and spices: how are they linked? Ajaikummar B. Kunnumakkara i wsp., Journal of Translational Medicine, 2018, 16, artykuł nr 14
7. Simple and rapid determination of myristicin in human serum, A. Dawidowicz, M. Dybowski, Forensic Toxicology, 2013, 31 (1), str. 119-123
8. CHPL Intractum Visci, pkt. 4 i 5