W przypadku głogu można doznać pewnego rozdwojenia jaźni. Otóż w lecznictwie wykorzystuje się dwa gatunki: głóg jednoszyjkowy (Crataegus monogyna Jacq.) oraz głóg dwuszyjkowy (Crataegus laevigata  Poir.), z rodziny różowatych (Rosaceae). Ponadto jako surowce lecznice wykorzystuje się kwiatostan (inaczej: kwiat z liściem) – łac. Crataegi inflorescentia oraz owoc głogu – łac. Crataegi fructus. Oba przedstawiciele są gatunkami rodzimymi w Polsce, bardzo pospolitymi na niżu.

Ze względu na duże podobieństwo w składzie fitochemicznym oraz zastosowaniu oba gatunki omówimy wspólnie. Poza tym Farmakopea Polska posiada odrębne monografie dla kwiatostanu oraz owocu, lecz standaryzacja tych surowców oparta jest na obu tych roślinach.

W chemizmie kwiatostanu dominują flawonoidy: monoglikozydy flawonowe, takie jak witeksyna, orientyna i ich pochodne; glikozdy kwercetyny (hiperozyd, rutozyd), pochodne flawanu (katechina, epikatechina). Z innych grup związków spotkamy
w opisywanych surowcach triterpeny, olejek eteryczny, kwasy fenolowe, związki mineralne. Jeśli zaś chodzi o owoce, także dominują flawonoidy, zawierające jednak więcej hiperozydu oraz pochodnych epikatechiny. Mniejsza jest za to zawartość pochodnych witeksyny; generalnie nie są to jednak duże różnice.

Podobne jest także zastosowanie obu surowców. Związki czynne tam obecne wzmacniają mięsień sercowy, normalizują rytm pracy serca, nieznacznie zwiększają siłę i częstość skurczów, przyczyniają się do rozszerzenia naczyń krwionośnych wieńcowych i obwodowych, delikatnie obniżają także ciśnienie krwi i działają uspokajająco.

Stosuje się więc głóg w początkowej i łagodnej niewydolności mięśnia sercowego, umiarkowanej bradykardii, niedotlenieniu serca, zaburzeniach krążenia obwodowego i nerwicy serca. Występuje w postaci płynnych mieszanek ziołowych, kropli, syropów, tabletek (w tym tabletek do ssania) i drażetek. W aptekach dostępne są także sypane kwiatostany głogu (w saszetkach oraz luzem), a także wysuszone owoce tych gatunków.

Zaleca się picie herbatki z 1,5 – 2 g kwiatostanu głogu, w maksymalnie 3 dziennych dawkach. W przypadku innych postaci nie powinno się przekraczać zaleconego przez producenta dawkowania. Ze względu na wpływ na serce oraz krążenie, nie poleca się stosowania preparatów zawierających głóg dzieciom poniżej 12 roku życia (choć europejskie zalecenia ustawiają dolną granicę na 18 rok życia), a także kobietom ciężarnym oraz karmiącym. Ostrożnie należy je stosować u osób przyjmujących glikozydy nasercowe oraz leki obniżające ciśnienie krwi.

Warto też nadmienić, że owoce głogu wykorzystuje się także w sztuce kulinarnej: do przygotowania dżemów, konfitur, nalewek oraz do kupażowania (czyli łączenia) win owocowych.

Mgr Farm. Maciej Ciach

Bibliografia:

1. Farmakognozja pod redakcją Ireny Matławskiej, Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu, 2008, Poznań 
2. Farmakognozja Stanisław Kohlmunzer, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2000, Warszawa
3. European Union herbal monography
4. Profile działania leków roślinnych B. Gehrman, W-G. Koch, C.O.Tschirch, H. Brinkman, MedPharm Polska, 2006, Wrocław
5. https://www.biziel.umk.pl/assets/files/Interakcje_lek_ziola.pdf